Πέντε επιλογές για την αντιμετώπιση της κρίσης...
Αντί προλόγου
Τον τελευταίο καιρό, έχουν ακουστεί πολλά για την στάση που θα πρέπει η Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ), να κρατήσει απέναντι σε τρόικα και μνημόνιο. Στο φως της δημοσιότητας έχουν ξεπροβάλει διάφορες , διαφορετικές, αλλά και εικονικά/επίπλαστα διαφοροποιημένες προσεγγίσεις. Δημοσιονομική εξυγίανση, ανάπτυξη, λιτότητα, σπάταλο κράτος, υψηλόμισθοι, παράνομοι εργάτες, κτλ, είναι μερικές μόνο από τις πιο πολυχρησιμοποιημένες έννοιες που πολιτικοί, δημοσιογράφοι, μέχρι και ιερείς χρησιμοποιούνε επί καθημερινής βάσεως στις αναλύσεις τους. Μεγάλη δε εντύπωση έκανε (σε αρκετούς) και η πρόσφατη δήλωση του Αρχιεπισκόπου για πιθανή έξοδο από την ευρωζώνη σε περίπτωση που τα μέτρα της τρόικα δεν είναι "ανεκτά". Ποία λοιπόν είναι τα πιθανά σενάρια, και ποιές οι εναλλακτικές? Τι συνεπάγεται έξοδος από την ευρωζώνη? Επιστροφή στην λίρα? Είναι πραγματικό το ερώτημα λιτότητα ή ανάπτυξη, ή αποτελεί μια τεχνίτη επικοινωνιακή ρητορική? Το πρόβλημα είναι όντος το χρέος?
Σενάρια και επιλογές
Σενάριο 1: Παραμονή σε ΕΕ και ευρωζώνη, εφαρμογή όλων των μέτρων (που ήρθαν και θα έρθουν).
Με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα, αυτή η επιλογή αποτελεί την πλέον πιθανή. Η ΚΔ έχει, εδώ και αρκετούς μήνες, αποφασίσει ότι η κρίση πρέπει να αντιμετωπιστεί εντός του πλαισίου της ΕΕ, δηλαδή, μέσω της ίδιας πολιτική που έχει εφαρμοστεί σε κράτη μέλη όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία κτλ. Πολύ επιγραμματικά αυτή η επιλογή μεταφράζεται σε μείωση του κόστους της εργατικής δύναμης και σε οικονομική φαλαινοποίηση (υπερσυσσώρευση κεφαλαίου) τμημάτων της κοινωνίας. Δηλαδή, (μεταξύ πολλών άλλων), αυτό που γίνεται είναι, εισαγωγή επενδυτικής δραστηριότητας σε νέα πεδία κερδοφορίας, μειώσεις μισθών, αύξηση φορολογίας σε προϊόντα πλατιάς λαϊκής κατανάλωσης, κτλ. Συνεπώς, η παραμονή σε ΕΕ και ευρωζώνη, σημαίνει καταβαράθρωση κάθε κεκτημένου από τους εργαζομένους, τεράστια επίπεδα ανεργίας, χαμηλούς μισθούς, υποαπασχόληση, ιδιωτικοποιημένη (που σημαίνει όχι δωρεάν), παιδεία, υγεία, πρόνοια, όξυνση συντηρητικοποίησης και ούτω καθεξής.
Σενάριο 2: Έξοδος από την ευρωζώνη με μονομερή απόφαση της ΕΕ
Αυτή η περίπτωση προς το παρόν αν μοιάζει να είναι απομακρυσμένη δεν μπορεί επ' ουδενί να προαποκλειστεί. Το μικρό εύρος της κυπριακής οικονομίας σε συνδυασμό με τον σχετικά ελεγχόμενο χαρακτήρα των μικροοικονομικών προβληματικών δεν δημιουργούν σοβαρές επιπτώσεις στην πορεία του ευρώ, ή/και στην ευρύτερη χρηματοπιστωτική λειτουργία της ένωσης. Ωστόσο, η όξυνση των περιφερειακών και τοπικών ανταγωνισμών (γεωπολιτικά και γεωοικονομικά) διαφόρων κρατών μελών (κυρίως Γερμανίας, Γαλλίας και Αγγλίας), αλλά και τρίτων δρώντων (όπως η Ρωσία, η Τουρκία και το Ισραήλ), θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεσοπρόθεσμα μια τέτοια εξέλιξη. Προάγγελος αυτού του σεναρίου θα μπορούσε να θεωρηθεί τόσο η συζήτηση για το ξέπλυμα χρήματος όσο και η (πολυμερής) προσπάθεια εμπλοκής της Ρωσίας με την δανειοδότηση της ΚΔ. Σε τέτοια περίπτωση, αν και δεν μπορούμε να προβλέψουμε με απόλυτα ορθολογικούς όρους το αποτέλεσμα, η ΚΔ θα βρεθεί αντιμέτωπη με πολύ μεγάλα διλήμματα.
Σενάριο 3: Έξοδος από την ευρωζώνη με μονομερή απόφαση της ΚΔ
Αυτή η προοπτική αποτελεί το πιο "πολυσυζητημένο" σενάριο των τελευταίων εβδομάδων. Τα εισαγωγικά ("...") στην λέξη πολυσυζητημένο, προκύπτει από το γεγονός ότι, παρόλο που αρκετοί (επώνυμα και μη), εισηγούνται ή/και αφήνουν ανοικτό αυτό το σενάριο, ΚΑΝΕΙΣ δεν έχει εξηγήσει πως μια τέτοια εξέλιξη μεταφράζεται. Έξοδος από την ζώνη του ευρώ δεν είναι απλώς επιστροφή σε λίρα. Αυτό θα ήταν μια εύκολη, γρήγορη και άμεση λύση, εάν το πρόβλημα ήταν απλώς το όνομα του νομίσματος. Καλώς ή κακώς το πρόβλημα δεν είναι αυτό. Κατά συνέπεια, όσοι καλούν (επί της ουσίας) σε αλλαγή του νομίσματος, είτε αδυνατούν να κατανοήσουν βασικότατες πτυχές του προβλήματος, είτε συνειδητά κάνουν αυτή την επιλογή για άλλους (ιδιοτελής) λόγους. Έξοδος από την ζώνη του ευρώ με παραμονή στην ΕΕ δεν αποτελεί διέξοδο από το πρόβλημα, τουναντίον πιθανότατα θα μπορούσε να οδηγήσει και σε περεταίρω όξυνση. Οι ίδιες (κεντρικές) πολιτικές αποφασίσεις που οδήγησαν στην κρίση θα συνεχίζουν να εφαρμόζονται είτε με λίρα, είτε με ευρώ, είτε με οποιοδήποτε άλλο νόμισμα.
Σενάριο 4: Έξοδος από την ευρωζώνη μετά από συμφωνία μεταξύ ΕΕ και ΚΔ
Αυτό το ενδεχόμενο προσομοιάζει σε μεγάλο βαθμό με το δεύτερο σενάριο. Η ίδια η ιστορική εξέλιξη της πολιτική και οικονομική δραστηριότητας αποδεικνύει ότι όταν ο ισχυρός έχει την δυνατότητα να ισχυροποιηθεί ακόμη περισσότερο δεν θα διστάσει μπροστά σε τίποτα. Στην παρούσα συγκυρία μεταξύ ΚΔ και ΕΕ, ΕΕ είναι ο ισχυρός και η ΚΔ αποτελεί ένα εξάρτημα το οποίο, αν κριθεί ως "ευνοϊκό", με συνοπτικές διαδικασίες μπορεί να αφαιρεθεί από την μηχανή. Επιπλέον, όταν αναφερόμαστε σε ΕΕ δεν μπορούμε να τετραγωνίζουμε τον κύκλο. Η ΕΕ δεν είναι ούτε ένας θεωρητικός σχηματισμός, ούτε κάτι το οποίο μεταβάλλεται με υποκειμενικούς όρους. Είναι μια πολιτική ένωση, που αντανακλά, προασπίζεται, και υπηρετεί τα οικονομική συμφέροντα αυτών οι οποίοι κατέχουν τα μέσα παραγωγής (κυρίως )τοπικά, περιφερειακά, αλλά και διεθνώς (σε μικρότερο βαθμό) .
Σενάριο 5: Έξοδος από την ΕΕ και δημιουργία μιας έμμεσης (ειδικής) σχέσης μεταξύ ΕΕ
και ΚΔ
Μια μετεξέλιξη της σχέση μεταξύ ΚΔ και ΕΕ θα μπορούσε μεσοπρόθεσμα να αποτελέσει ιδανική επιλογή για κάποια κράτη μέλη της ΕΕ, θα μπορούσε να λειτουργήσει ευεργετικά για ένα κομμάτι της σημερινής αστικής τάξης της ΚΔ, και υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να βοηθήσει στην περαιτέρω "εξομάλυνση" των ελληνοτουρκικών (γεωοικονομικών) σχέσεων. Η έννοια της ειδικής σχέσης έχει ξαναπαρουσιαστεί τόσο στον διάλογο ΕΕ - Τουρκίας, όσο και στην περίπτωση της αντιμετώπισης του ελληνικού χρέους. Ωστόσο, αν και στο παρόν στάδιο μια τέτοιου είδους εξέλιξη δεν φαίνεται να έχει πολλές πιθανότητες, η σύνδεση στοιχείων όπως η οικονομική κρίση (τόσο τοπικά στην Κύπρο, όσο και περιφερειακά σε ολόκληρη την ΕΕ), το άλυτο Κυπριακό, και η γενικευμένη αστάθεια στην ευρύτερη νοτιοανατολική μεσόγειο, δεν αφήνει περιθώρια για να αποκλειστεί κανένα σενάριο όσο ακραίο και αν φαίνεται. Το ακραίο σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι ούτε η εμπλοκή πολλών περιφερειακών δρώντων, αλλά ούτε και τυχόν νομικής φύσης δυσκολίες. Το ακραίο έγκειται στο γεγονός ότι, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα το ευρωπαϊκό κεφάλαιο (είτε γερμανικό είτε Αγγλικό, ούτε Γαλλικό και ούτω καθεξής), ευνοείτε (κυρίως λόγο γεωπολιτικής αξίας της Κύπρου, αλλά και λόγο του φυσικού πλούτου) από την παραμονή της ΚΔ τόσο στην ΕΕ όσο και στην ευρωζώνη.
Σενάριο 6: Μονομερής απόφαση της ΚΔ για έξοδο από ΕΕ και ευρωζώνη
Η τελευταία ( και όχι απαραιτήτως έσχατη) είναι η επιλογή, για άμεση έξοδο τόσο από ΕΕ όσο και από την ευρωζώνη, μονομερώς από την ΚΔ. Όσο απομακρυσμένη και αν είναι αυτή η περίπτωση, δεν παύει να υφίσταται η αναγκαιότητα για να την εξετάσουμε. Σε αυτή την περίπτωση, υπάρχουν και θετικά και αρνητικά. Πολύ επιγραμματικά, μερικά από τα θετικά είναι: Η δυνατότητα χάραξης πολιτική στην βάση των τοπικών αναγκών και όχι η ευλαβική υποταγή στις ταγές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο επανακαθορισμός προτεραιοτήτων, ζητουμένων, και λύσεων σε μια σειρά από ζητήματα που άπτονται οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών πτυχών, κτλ. Από την άλλη, μεταξύ των αρνητικών θα μπορούσε να ειπωθεί η (όποια) απόλυα πολιτικής ισχύς, που προκύπτει από την παρουσία της ΚΔ στην ΕΕ. Συνεπώς, ο προβληματισμός, η διεξοδική ανάλυση, η επεξεργασία για τις δυνατότητες υλοποίησης αυτής της πρότασης (η οποία φαντάζει ως η λιγότερο πιθανή και παράλληλα η πλέον ακραία), είναι πιο αναγκαία από ποτέ.
Συμπεράσματα
- Η έξοδος από το ευρώ και η επιστροφή στη λίρα ή/και σε κάτι άλλο, δεν διαφοροποιεί την κατάσταση. Το πρόβλημα δεν είναι το όνομα του νομίσματος.
- Λιτότητα και ανάπτυξη συνυπάρχουν. Λιτότητα υπάρχει και συναντάτε κυρίως στον μέσο, μικρομεσαίο, και χαμηλά αμειβόμενο εργαζόμενο, τον άνεργο, στον φοιτητή, στις γυναίκες, τα παιδιά και τους συνταξιούχους. Αυτή η εκτεταμένη φτωχοποίηση είναι αποτέλεσμα όχι της κρίση γενικά, αλλά της βίαιης προλεταριοποίησης αυτών που παράγουν τον πλούτο. Από την άλλη, η ανάπτυξη, είναι ένα ζητούμενο που αφορά τους λίγους (λίγοι είναι αυτοί που κατέχουν τα μέσα παραγωγής). Όταν γίνεται αναφορά στην λεγόμενη ανάπτυξη, εννοούν, δύο κυρίως πράγματα. Την αναζήτηση νέων πεδίων κερδοφορίας (για να μπορέσει το συσσωρευμένο κεφάλαιο να παράξει νέο ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους), και την δραστική μείωση του κόστους της εργατική δύναμης.
- Η κρίση στην Κύπρο δεν είναι ανεξάρτητη από την κρίση στην Ευρώπη αλλά και διεθνώς, (τουλάχιστον)συνδέεται άμεσα. Αν αποδεχτούμε αυτό το αναντίλεκτο αξίωμα, τότε, πρέπει να αποδεχτούμε ότι και η φύση της κρίσης δεν μπορεί να είναι διαφορετική. Η κρίση δεν είναι ούτε του νεοφιλελευθερισμού ούτε της σοσιαλδημοκρατίας. Είναι η βαθύτερη κρίση που παρουσιάστηκε ποτέ στο καπιταλιστικό σύστημα, και πιο συγκεκριμένα στο στάδιο του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Η κρίση που περνάει το σύστημα δεν είναι κρίση χρέους, αλλά κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου. Πιο απλά, το χρέος δεν δημιούργησε την κρίση. Το χρέος αν και έχει αναπτυχθεί ραγδαία κατά την διάρκεια της κρίσης, προϋπήρξε, συνεπώς δεν αποτελεί αιτία αλλά αποτέλεσμα.
- Η ΕΕ δεν είναι κάτι το αόριστο το οποίο μεταβάλλεται από πρόσκαιρες πολιτικές θέσεις κανενός. Είναι η εμπνευσμένη, συνειδητή, και καλοδουλεμένη πολιτική έκφραση των "λίγων", άρα σκοπό ύπαρξης έχει την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους και μόνον. Αυτή είναι η φύση της ΕΕ και δεν μπορεί να μεταβληθεί.
- Η έξοδος από ένα πολιτικό υβρίδιο όπως είναι η ΕΕ, για να αποκτήσει θετικό πρόσημο για αυτούς που πλήττονται από την παρουσία της ΚΔ σε αυτήν, θα πρέπει να συνοδευτεί απαραιτήτως και από άλλα τρία στοιχεία. Την κοινωνικοποίηση των βασικών συγκετροποιημένων μέσων παραγωγής (δηλαδή, Λιμάνια, Αεροδρόμια, Ξενοδοχειακές Μονάδες, Φυσικός Πλούτος, Τράπεζες κτλ.), τον επιστημονικά, κεντρικά σχεδιασμό της οικονομίας στην βάση των λαϊκών αναγκών, και την οργάνωση/έλεγχο των πιο πάνω πολιτικών από τα "κάτω".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου